مناطق ویژه اقتصادی ایران

مناطق ویژه اقتصادی

تعریف منطقه ویژه اقتصادی

منطقه ویژه اقتصادی به محدوده جغرافیایی در داخل مرز کشور اطلاق می‌شود که قوانین تجاری حاکم بر آن، در قیاس با سایر نقاط کشور از محدودیت کمتری برخوردار است. مطابق مواد 8 و 20 قانون مناطق ویژه، محدوده مناطق ویژه اقتصادی جزو قلمرو گمرکی جمهوری اسلامی ایران نمی‌‏باشد و گمرک مکلف است با رعایت مفاد قانون مناطق ویژه اقتصادی، در مبادی ورودی و خروجی آن‏‌ها به منظور اعمال مقررات مربوط به صادرات و واردات استقرار یابد.

به عبارت دیگر مبادلات کالا در این مناطق پس از ثبت در گمرک، از پرداخت کلیه حقوق و عوارض، و همچنین از محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های مقررات صادرات و واردات (به جز محدودیت‌های شرعی و قانونی) معاف و مستثنی هستند.

مناطق ویژه اقتصادی از سال 76 و تحت عنوان مناطق حفاظت شده‌ی گمرکی فعالیت می‌کردند اما از سال 84 با تصویب قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی، شکل جدید و یکپارچه‌ای به خود گرفتند. در حال حاضر ایجاد بیش از 65 منطقه ویژه اقتصادی در کشور به تصویب رسیده که تنها حدود 30 منطقه ویژه در حال فعالیت می‌باشند. مناطق ویژه اقتصادی از حیث مقررات اشتغال و برخی از مقررات گمرکی مشابه مناطق آزاد هستند ولی دارای تفاوت‌های بسیاری از منظر امتیازات و ماهیت با یکدیگر می‌باشند.

البته مناطق ویژه اقتصادی به دلایلی نظیر تعیین حوزه فعالیت، امتیازات محدود و نسبتاً هدفمند، ساختار مدیریتی بعضاً خصوصی یا مستقل و عدم حضور مناطق شهری و روستایی دارای سکنه در محدوده آن، از مشکلات کمتری نسبت به مناطق آزاد برخوردارند.

بر اساس تبصره 1 ماده 1 قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی، این مناطق غالبا برای فعالیت‌های معینی تشکیل می‌گردد؛ به عنوان مثال منطقه ویژه انرژی پارس (عسلویه) برای فعالیت‌های حوزه نفت گاز، منطقه ویژه پتروشیمی ماهشهر به منظور فعالیت‌های پتروشیمی و منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی جهت ارائه خدمات بندری و انبارداری ایجاد شده‌اند. البته بسیاری از مناطق جدیدی که از سال 89 به بعد ایجاد شدند، حوزه فعالیت عام (یا تجاری-صنعتی) دارند و متاسفانه حوزه تخصصی برایشان تعریف نگردید. لازم به ذکر است از حیث کارکرد و برخی از امتیازات، اغلب مناطق ویژه اقتصادی مشابه شهرک‌های صنعتی می‌باشند.

تلاش‌های متعددی به منظور ایجاد بیش از 100 منطقه ویژه اقتصادی جدید در کشور در دوره دهم مجلس شورای اسلامی صورت پذیرفت اما با مخالفت کارشناسان و سایر نهادهای حاکمیتی مواجه شد.

از این صفحه بازدید نمایید: اسناد عملکرد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران

اصلی‏ ترین اهداف مناطق ویژه (ماده 1 قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی)

1) پشتیبانی از فعالیت‏‌های اقتصادی

2) برقراری ارتباط تجاری بین‌المللی وتحرک در اقتصاد منطقه‌ای

3) تولید و پردازش کالا

4) انتقال فناوری

5) صادرات غیر نفتی

6) ایجاد اشتغال

7) مولد جلب و تشویق سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی

8) صادرات مجدد

9) عبور خارجی (ترانزیت) و انتقال کالا (ترانشیب)

در رابطه با مناطق ویژه و افزایش مناطق آزاد و ویژه، مطالعه این مطالب پیشنهاد می‌گردد:

تفاوت مناطق آزاد و مناطق ویژه اقتصادی چیست؟

مقایسه مناطق ویژه اقتصادی با شهرک‌های صنعتی

قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران

روند مصوبه افزایش مناطق آزاد تجاری – صنعتی و ویژه اقتصادی در مجلس دهم

ایرادات شورای نگهبان به لایحه افزایش مناطق آزاد در مجلس رفع نشد

مناطق آزاد و مناطق ویژه ایران در یک نگاه

لیست مناطق ویژه اقتصادی

ردیف	منطقه ویژه	وضعیت	استان	سال تصویب	ردیف	منطقه ویژه	وضعیت	استان	سال تصویب
1	انرژی پارس	فعال	بوشهر	77	35	شهرری	فعال	تهران	89
2	پتروشیمی	فعال	خوزستان	76	36	بجنورد	غیرفعال	خراسان شمالی	89
3	صنایع معدنی و فلزی خلیج‌فارس	فعال	هرمزگان	76	37	شمال استان بوشهر	غیر فعال	بوشهر	89
4	کشتی‌سازی خلیج فارس	فعال	هرمزگان	80	38	شهر جدید رامشار	غیر فعال	سیستان و بلوچستان	89
5	بندر شهید رجایی	فعال	هرمزگان	76	39	دامغان	غیر فعال	سمنان	89
6	بندر امام خمینی	فعال	خوزستان	89	40	سلماس	غیر فعال	آذربایجان غربی	89
7	بندر بوشهر	فعال	بوشهر	76	41	جهان آباد	غیر فعال	همدان	89
8	بندر امیرآباد بهشهر	فعال	مازندران	76	42	مهران	غیر فعال	ایلام	89
9	بندر نوشهر	فعال	مازندران	89	43	سبزوار	غیر فعال	خراسان رضوی	89
10	بندر آستارا	فعال	گیلان	89	44	بانه	غیر فعال	کردستان	89
11	سیرجان	فعال	کرمان	76	45	سمنان	غیر فعال	سمنان	89
12	ارگ جدید بم	فعال	کرمان	76	46	اترک	غیر فعال	گلستان	89
13	سلفچگان	فعال	قم	76	47	نمین	غیر فعال	اردبیل	89
14	شیراز	فعال	شیراز	78	48	جازموریان	غیر فعال	کرمان	89
15	یزد	فعال	یزد	79	49	کازرون	غیر فعال	فارس	89
16	لرستان	فعال	لرستان	77	50	نیریز	غیر فعال	فارس	89
17	بوشهر	فعال	بوشهر	76	51	اردکان	غیر فعال	یزد	89
18	سرخس	فعال	خراسان رضوی	75	52	صدوق	غیر فعال	یزد	89
19	پیام	فعال	البرز	78	53	بروجرد	غیر فعال	لرستان	89
20	کاوه	فعال	مرکزی	89	54	شهرضا	غیر فعال	اصفهان	89
21	زرندیه ایرانیان	فعال	مرکزی	89	55	کاشمر	غیر فعال	خراسان رضوی	89
22	لاوان	فعال	هرمزگان	89	56	میرجاوه	غیر فعال	سیستان و بلوچستان	89
23	رفسنجان	فعال	کرمان	89	57	سراب	غیر فعال	آذربایجان شرقی	89
24	سهلان	فعال	آذربایجان شرقی	89	58	بستان آباد	غیر فعال	آذربایجان شرقی	89
25	دوغارون	فعال	خراسان رضوی	89	59	سهند مراغه	غیر فعال	آذربایجان شرقی	89
26	بیرجند	فعال	خراسان جنوبی	89	60	لاهیجان	غیر فعال	گیلان	89
27	لامرد	فعال	فارس	89	61	مریوان	غیر فعال	کردستان	89
28	اسلام آباد غرب	غیر فعال	کرمانشاه	89	62	ملایر	غیر فعال	همدان	89
29	پارسیان	غیر فعال	هرمزگان	89	63	مبلمان و دکوراسیون	غیر فعال	مرکزی	89
30	گرمسار	فعال	سمنان	89	64	شوش	غیر فعال	خوزستان	89
31	جهرم	غیر فعال	فارس	89	65	زاهدان	غیر فعال	سیستان و بلوچستان	89
32	کاشان	غیر فعال	اصفهان	89	66	منطقه ویژه قشم	فعال	هرمزگان	75
33	شهرکرد	غیر فعال	چهارمحال و بختیاری	89	67	منطقه ویژه فرودگاه امام	فعال	تهران	89
34	قصرشیرین	غیر فعال	کرمانشاه	89