صادرات و واردات مناطق آزاد

۳ نوع کلی برای صادرات مناطق آزاد وجود دارد که بدون تفکیک این انواع، نمی‌توان به تحلیل درستی از عملکرد مناطق آزاد رسید. این ۳ نوع عبارتند از:

• صادرات حاصل از تولید در مناطق آزاد به خارج از کشور (صادرات قطعی)؛
• صادرات حاصل از تولید در مناطق آزاد به سرزمین اصلی؛
• صادرات مجدد.

صادرات نوع اول از اهمیت ویژه‌ای نسبت به سایر انواع صادرات برخوردار بوده و یکی از اهداف اصلی مناطق آزاد محسوب می‌شود. جدول زیر آمار عملکرد صادراتی مناطق آزاد در سال‌های اخیر را به تفکیک انواع اشاره شده به نمایش می‌گذارد.

در مورد صادرات مناطق آزاد دو نکته زیر قابل توجه است:

1. – نوع دیگری از صادرات وجود دارد که کالای داخلی (سرزمین اصلی) صرفا از طریق گمرکات جمهوری اسلامی ایران مستقر در مناطق آزاد صادر می‌شود و مناطق هیچ نقش و تاثیری از نظر درآمدی و فرایندی بر آن ندارند.
2. – دو تعریف برای صادرات مجدد وجود دارد، اول: صادرات عین کالای وارد شده به منطقه، به خارج از کشور، و دوم: ایجاد حدود ۵ درصد ارزش افزوده و صادرات مجدد کالا به خارج از کشور

واردات قانونی در ۲ حالت کلی از طریق مناطق آزاد صورت می‌گیرد:

• واردات به سرزمین اصلی از طریق مناطق آزاد (یکی از منابع درآمدی مناطق، معروف به واردات تبصره ۲ که سالانه تا سقف ۳ میلیارد دلار است).
• واردات به محدوده منطقه به منظور: تولید، عرضه و مصرف در مناطق آزاد.

هر ۲ حالت فوق از معافیت وارداتی برخوردار هستند. در حالت اول، ۱۵ درصد ارزش CIF کالای وارداتی به سرزمین اصلی از مسیر مناطق آزاد، به‌عنوان عوارض از سوی سازمان منطقه قابل اخذ خواهد بود که غالباً مناطق آزاد جهت ایجاد جذابیت، درصدی از آن‌را برای بازرگان تخفیف قائل شده و به‌صورت میانگین حدود ۱۰ درصد از ارزش کالا را دریافت می‌نمایند. حالت دیگر نیز از پرداخت حقوق ورودی به‌صورت کامل معاف است.

حجم واردات به مناطق آزاد به تفکیک نوع واردات

مقایسه مجموع واردات و صادرات از طریق مناطق آزاد

نمودار زیر، مجموع واردات و صادرات مناطق آزاد طی سال‌های ۹۱ تا ۹۷ را نشان داده و با یکدیگر مقایسه می‌نماید.