مقایسه مناطق ویژه اقتصادی و شهرک‌های صنعتی
مناطق ویژه اقتصادی و شهرک‌های صنعتی از جمله موقعیت‌های فعالیت صنعتی در کشور هستند که هر یک دارای معافیت‌ها و مشوقاتی از طرف دولت می‌باشند؛ جهت آشنایی بیشتر با مختصات، معافیت‌ها و مشوقات هر یک از این مناطق، این مقاله را مطالعه نمایید.
بخش اول تعاریف و اهداف
تعریف شهرک صنعتی
شهرک صنعتی مكاني است داراي محدوده و مساحت معين كه مجموعه‌اي ساماندهي شده از واحدهاي صنعتي، پژوهشي، فنآوري و خدمات پشتيباني از قبيل طراحي، مهندسي، آموزشي، اطلاع رساني، مشاورهاي و بازرگاني در آن مستقر شده و در آن تمام يا پارهاي از امكانات زيربنايي وخدمات ضروري با توجه به نوع و وسعت شهرك و تركيب فعاليتهاي آن به واحدهاي مزبور واگذار مي‌گردد.
اصلیترین اهداف شهرک‌های صنعتی
1) متمرکز شدن تولیدات صنعتی و توسعه صنعتی کشور در خارج از مناطق شهری
2) پشتیبانی از تحقیقات کاربردی و توسعه‌ای در واحدهای صنایع کوچک
3) افزایش سهم صنعت در تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور با تاکید بر توسعه صنایع کوچک
4) برنامه‌ریزی همه جانبه برای تسهیل و تشویق صنایع کوچک برای تبدیل شدن به صنایع متوسط و بزرگ
5) تسهیل، تشویق و بسترسازی در راستای ایجاد پیوند مناسب و ساماندهی بین صنایع کوچک، متوسط و بزرگ
تعریف منطقه ویژه اقتصادی
منطقه ویژه اقتصادی به محدوده جغرافیایی در داخل مرز کشور اطلاق می‌شود که خارج از قلمرو گمرکی بوده و قوانین تجاری حاکم بر آن تا حد زیادی در قیاس با سایر نقاط کشور از محدودیت کمتری برخوردار است.
اصلیترین اهداف مناطق ویژه اقتصادی
1) پشتیبانی از فعالیتهای اقتصادی
2) برقراری ارتباط تجاری بین‌المللی وتحرک دراقتصاد منطقه‌ای
3) تولید و پردازش کالا
4) انتقال فناوری
5) صادرات غیر نفتی
6) ایجاد اشتغال
7) مولد جلب و تشویق سرمایه گذاری داخلی و خارجی
8) صادرات مجدد
9) عبور خارجی (ترانزیت) و انتقال کالا (ترانشیب)
بخش دوم: معافیت‌ها و مشوقها
معافیت‌ها و مشوقهای گمرکی در کشور (سرتاسر سرزمین اصلی)
بند غ ماده 119 قانون امور گمرکی
واردات ماشین‌آلات خط تولید به تشخیص وزارت صنایع و معادن توسط واحدهای تولیدی، صنعتی و معدنی مجاز، از پرداخت حقوق ورودی معاف می‌باشد.
تسهیلات ۱۸ گانه گمرک برای فعالان مجاز اقتصادی (AEO)
گمرک جمهوری اسلامی ایران در راستای سیاست‌های دولت برای حمایت از تولید و صادرات، تسهیلات گوناگونی را جهت فعالان تولیدی و تجاری به ویژه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فاقد سابقه تخلف گمرکی در نظر گرفته و طی شیوه نامه‌‌ای ضوابط برخورداری فعالان مجاز اقتصادی واجد شرایط از این تسهیلات را به گمرکات اجرایی ابلاغ کرده است.
ماده 38 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور
به منظور حمایت از تولید داخلی و بهبود فضای کسب و کار و تسهیل در تشریفات گمرکی برای واحدهای تولیدی:
- الف ـ دستگاههای متولی ثبت سفارش مکلفند فرایند ثبت سفارش را تسهیل و تسریع نمایند.
- ب ـ گمرک جمهوری اسلامی ایران ترتیبی اتخاذ نماید تا کالاهای متعلق به واحدهای تولیدی را حداکثر با اخذ یک برابر حقوق ورودی به صورت تضمین از مبادی ورودی عبور (ترانزیت) و به انبار صاحب کالا تحت نظارت بانک منتقل و مُهر و موم (پلمب) نماید. تولیدکننده مجاز است با رعایت تشریفات قانونی کالای مذکور را ترخیص و در فرایند تولید استفاده نماید.
واحدهای تولیدی می توانند ظرف مهلتهای مقرر در قانون و آیین‌نامه اجرایی قانون، امور گمرکی کالای خود را به نزدیک ترین گمرک محل با همان تضمین اولیه، به دفعات اظهار و ترخیص نمایند.
ماده 72 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی
کالاهای زير مي‌تواند با اخذ مجوز از گمرک ايران به عنوان ورود موقت به قلمرو گمرکي وارد شود:
- الف – کالاها به منظور عرضه در نمايشگاه‌ها
- ب – دستگاه‌هاي فيلمبرداري و عکسبرداري هوايي و فيلم هاي همراه آنها پس از ارايه موافقت وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح
- پ – دستگاه‌هاي مطالعات علمي، آموزشي، تربيتي، فني و مهندسي نقشه برداري
- ت دستگاه‌ها براي سدسازي، اسکله‌سازي، لايروبي، راهسازي، حفاري، استخراج و اکتشاف و پروژه‌هاي (طرح‌هاي) خاص
- ث ـ دستگاه‌ها برای نصب و سوارکردن کارخانه‌ها و تأسیسات صنعتی و نظایر آن
- ج ـ دستگاه‌ها برای تعمیر ماشین‌آلات و دستگاه‌ها
- دـ ظروف و لفاف‌های آماده برای بسته‌بندی کالای صادراتی
ورود موقت برای پردازش
ورود موقت براي پردازش، رويهای گمركي است كه براساس آن، كالا به طور موقت به قلمرو گمركي وارد شده تا ساخته، تكميل، تعمير يا فرآوري شده و سپس صادر شود. اين رويه همچنين شامل موادي از قبيل تسريع كنندهها (كاتاليستها) كه در ساخت، تكميل و فرآوري مصرف مي شود نيز مي‌گردد.
سقف زمانی (ورود موقت)
سقف زماني ورود موقت براي پردازش به تفكيك گروه كالايي مختلف با پيشنهاد مشترك وزارتخانههاي توليدي ذيربط، گمرك ايران، اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران و تصويب هيأت وزيران، اینطور مقرر شده است:
مهلت صدور محصولات به دست آمده از تاريخ صدور سند ترخيص كالاي وارده يک سال مي‌باشد. اين مهلت در مواردي كه دلايل موجه و قابل قبولي از طرف ذينفع به گمرك ارائه گردد براي گروه كالاي بهداشتي آرايشي، دارويي، دخاني و مواد غذائي حداكثر تا يك سال ديگر و براي ساير گروه‌هاي كالائي حداكثر تا دو سال ديگر قابل تمديد خواهد بود. در موارد استثناء با تأييد كارگروهي متشكل از نمايندگان تام الاختيار وزارتخانههاي صنعت معدن و تجارت و جهاد كشاورزي و گمرك ايران و اتاقهاي بازرگاني صنايع معادن و كشاورزي و تعاون مركزي جمهوري اسلامي ايران با توجه به ضروريات تجاري قابل تمديد خواهد بود.
مجوز گمرک
ورود موقت براي پردازش مستلزم اخذ مجوز قبلي از گمرک جمهوری اسلامی ايران است. ميزان كالاي وارده و نوع پردازش در مجوز صادره قيد و توسط گمرك تعيين مي‌شود. صدور مجوز براي ورود موقت براي پردازش حداكثر به ميزان ظرفيت اسمي سالانه واحد توليدي ذيريط مجاز است.
همچنین گمرک در هر زمان مي‌تواند از كالاي وارده و نحوه پردازش بازديد به عمل آورد. چنانچه كالاي وارده يا محصول به دست آمده موجود نباشد، قاچاق گمرکی تلقی شده و تبعات آن متوجه واردکننده خواهد بود.
مجری پردازش
عمليات پردازش پس از موافقت گمرك ايران مي‌تواند توسط اشخاصي غير از واردكننده انجام شود بدون اينكه تغيير مالكيت انجام شده باشد و در هرحال واردكننده در مقابل گمرك مسئول اجراي مقررات ورود موقت براي پردازش خواهد بود.
تضمین گمرکی و میزان آن
ورود موقت مستلزم اخذ تضمين به ميزاني است كه گمرك ايران (حسب ماده 10 قانون) تعيين و اعلام مي‌كند. میزان تضمین اخذ شده برای وصول حقوق ورودی برای کالاهای مجاز معادل حقوق ورودی متعلقه و برای سایر کالاها معادل حقوق ورودی متعلقه به علاوه نصف تا سه برابر ارزش کالا است که حسب مورد توسط گمرک تعیین می‌شود.
معافیتهای موردی
گمرکات شهرستانهای مختلف بعضا به اعطای معافیتهایی برای واحدهای تولیدی واقع در شهرک‌های صنعتی در نظر میگیرند. برای مثال در سال 98 ناظر گمرکات گیلان در نشست مشترک با مدیران واحدهای تولیدی شهرک صنعتی لاهیجان مطرح کرد که واحدهای تولیدی که مشکلات نقدینگی دارند، می‌توانند کالای خود را به صورت نسیه ترخیص کرده و یا با تودیع ضمانت‌نامه بانکی از گمرک خارج کنند. همچنین استفاده از انبار اختصاصی تحت کلید گمرک، حضور و ارزیابی کالاهای صادراتی درمحل کارخانه در هر ساعت از شبانه روز، ترخیص درصدی کالا، ازجمله تمهیداتی است که گمرک گیلان به واحدهای تولیدی اعطا میکند.
معافیت‌ها و محدودیتهای گمرکی در مناطق ویژه اقتصادی
ماده 8 قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی
مبادلات بازرگانی مناطق با خارج از کشور و یا با سایر مناطق ویژه اقتصادی و مناطق آزاد تجاری و صنعتی پس از ثبت در گمرک از حقوق گمرکی، سود بازرگانی و کلیه عوارض ورود و صدور تحت هر عنوان معاف بوده و مشمول محدودیتها و ممنوعیتهای مقررات واردات و صادرات به استثنای محدودیتها و ممنوعیتهای قانونی و شرعی نمیشود و مبادلات بازرگانی مناطق با سایر نقاط کشور به استثنای مناطق یاد شده در فوق تابع مقررات صادارات و واردات می‌باشد.
تبصره 3 – ماده 8 قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی
مبادلات مواد اولیه و قطعات خارجی وارد شده به مناطق که جهت پردازش، تبدیل، تکمیل یا تعمیر به داخل کشور وارد می‌شود تابع مقررات ورود موقت بوده پس از پردازش، تبدیل، تکمیل یا تعمیر جهت استفاده در منطقه بدون تنظیم اظهارنامه و پروانه صادراتی یا حداقل تشریفات گمرکی به مناطق مرجوع و تسویه می‌گردد.
ماده 12 قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی
گمرک جمهوری اسلامی ایران مکلف است تقاضای صاحبان کالا را برای ترانزیت کالا و حمل مستقیم از سایر مبادی ورودی به مناطق، پذیرفته و تسهیلات لازم را از این جهت فراهم نماید.
ماده 20 قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی
محدوده مناطق ویژه اقتصادی جزو قلمرو گمرکی جمهوری اسلامی ایران نمیباشد و گمرک مکلف است با رعایت مفاد ماده (8) این قانون در مبادی ورودی و خروجی آنها به منظور اعمال مقررات مربوط به صادرات و واردات استقرار یابد.
جدول بررسی امتیازات و محدودیتهای مناطق ویژه اقتصادی و شهرک‌های صنعتی (سرزمین اصلی):
| ردیف | موضوع | مناطق ویژه اقتصادی | شهرک‌های صنعتی |
| 1 | معافیت مالیاتی | معافیت مالیاتی 5 تا 13 سال، طبق ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم | معافیت مالیاتی 5 تا 13 سال طبق ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم |
| 2 | محدوده – نوع فعالیت | مشخص – مشخص (به جز چند مورد استثنا) | مشخص – صنعتی |
| 3 | واردات | ·پس از ثبت گمرکی معاف از کلیه عوارض ·امکان ورود تجهیزات و ماشین‌آلات از خارج کشور ·امکان ورود کالای تولید شده به سرزمین اصلی با پرداخت حقوق ورودی مواد اولیه متناسب با ارزش افزوده مندرج در گواهی تولید | ·وجود دفاتر گمرک در نزدیکی اکثر شهرک‌های صنعتی ·مجوز ورود موقت دستگاههای راهاندازی تاسیسات صنعتی (ماده 72 آیین‌نامه قانون گمرکی) ·واردات به منظور پردازش |
| 4 | گمرک | ·مستقر در مبادی ورودی خروجی و ناظر بر ورود و خروج کالا ·معافیتهای مندرج در بخش 2.2 ·مشمول معافیتهای سرزمین اصلی | ·مجوز ورود موقت دستگاههای راهاندازی تاسیسات صنعتی (ماده 72 آیین نامه گمرک) ·محصولات واردشده به صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک، مشمول ضمانت‌نامه گمرکی هستند. ·مشمول معافیتهای سرزمین اصلی |
| 5 | زیرساخت | وجود زیرساخت نسبتا مناسب در مناطق فعال | وجود زیرساخت نسبتا مناسب |
| 6 | مشوقها و مزایای خاص (به جز معافیتهای گمرکی) | ·واردات و نگهداري كالا از قبيل مواد اوليه، ماشين آلات، ابزار و قطعات ماشين‌آلات خط توليد به صورت اماني به منطقه (در اکثر مناطق) ·عدم وجود محدوديت زماني جهت متروكه شدن كالا (در اکثر مناطق)
| ·مستثني بودن از قانون شهرداريها؛ ·صدور مجوز ساخت‌وساز بنا و گواهي پايان كار در كوتاه‌ترين زمان ممكن و بصورت رايگان ·امكان پرداخت مبلغ قرارداد حق بهره‌برداري به صورت نقد و اقساط؛ ·كاهش هزينههاي سرمايهگذاري بدليل استفاده از خدمات مشترك سازماندهي شده توسط شهرك‌هاي صنعتي از جمله راه دسترسي، آب، برق، مخابرات، گاز طبيعي و تصفيه خانه مركزي فاضلاب؛ ·اعطاي تخفيف تا سقف پنجاه درصد (50%) در قيمت حق بهره‌برداري كليه نواحي صنعتي و شهرك‌هاي صنعتي واقع در مناطق كمتر توسعه يافته و محروم؛ ·امكان اعطاي تخفيف به ميزان 10 درصد و افزايش اقساط تا 48 ماه براي شركتهاي دانش‌بنيان، ايثارگران، نخبگان و مخترعين. |
| 7 | سرمایه‌گذاری خارجی | مطابق سرزمین اصلی؛ مشمول قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی | مطابق سرزمین اصلی؛ مشمول قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی. |
بخش سوم: بررسی موارد مرتبط با نواحی صنعتی
ناحیه صنعتی و شهرک صنعتی
ناحیه صنعتی یک قطعه زمین چند هکتاری و غیر زراعی است که در مجاورت یک یا چند روستای بزرگ قرار دارد. و در این قطعه زمین چند کارگاه کوچک (از یک کارگاه تا 5 کارگاه در این پژوهش) فعالیت می‌کنند. البته در بعضی از نواحی صنعتی، زمین تسطیح شده و خیابان‌کشی، جدول‌بندی و روکش آسفالت نیز انجام شده است. ایجاد این نواحی صنعتی از نظر تئوریکی تحت دو عنوان یا دو مفهوم “صنعتی کردن روستا” و “صنایع کوچک یا تولید در مقیاس کوچک ” می‌گنجد. به عبارت دیگر منظور اصلی از تاسیس این نواحی، صنعتی کردن روستا (با تاکید بر صنایع کوچک یا تولید در مقیاس کوچک) می‌باشد. از طرف دیگر چنین اقداماتی در زیر عناوین یا مقوله‌های “توسعه همه جانبه روستایی” و “برنامه‌ریزی منطقه‌ای” نیز قرار می‌گیرد. بطوریکه مهمترین اقدام در توسعه همه جانبه روستایی و برنامه‌ریزی منطقه‌ای پس از شکست طرح‌های “مکانیزه کردن کشاورزی” و “ایجاد مراکز اصلی صنعتی و تجاری شهری” صنعتی کردن روستا از طریق تاسیس نواحی صنعتی در مناطق روستایی می‌باشد.
تفاوت ناحیه صنعتی و شهرک صنعتی
مهمترین وجه تمایز نواحی صنعتی با شهرک‌های صنعتی، اندازه و زیرساخت آنهاست. همانطور که ذکر شد نواحی صنعتی با هدف توسعه صنعتی روستاها، با ابعاد و زیرساخت محدودتر نسبت به شهرک‌های صنعتی فعالیت دارند. شهرک‌های صنعتی با هدف حمایت از صنایع کوچک و متوسط و با زیرساخت قوی‌تر در ابعاد بزرگتری در انواع صنایع فعالیت دارند.
نواحی و شهرک‌های صنعتی هر دو زیر نظر سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی و تحت نظارت دولت بوده و از قوانين و مقررات حاكم بر شهركها و نواحي صنعتي و نيز سیاست‌های حمایتی دولت تبعیت مینمایند.
بخش چهارم: جمعبندی
همانطور که گفته شد معافیتهای گمرکی قابل توجهی برای تولیدکنندگان و بازرگانان خوشنام در کشور (سرزمین اصلی، فارغ از منطقه ویژه بودن) وجود دارد که مبادلات آنها را با خارج از کشور سهولت میبخشد. شهرک‌های صنعتی و مناطق ویژه از لحاظ معافیتهای مالیاتی نسبت به یکدیگر برتری ندارند. طبق قوانین حاکم بر مناطق ویژه، امکان انتقال کالا از مناطق به سرزمین اصلی با محدودیتهای مختلف روبهرو است؛ در واقع مناطق ویژه خارج از محدوده سرزمین اصلی است و همین موضوع سبب شده تا گمرک در مبادی ورودی و خروجی مناطق بر انتقال کالاها نظارت داشته باشد. این نکته محدودیتهایی در انتقال کالا به سرزمین اصلی را به همراه دارد. همچنین کالاهای تولید شده در مناطق نیز با پرداخت عوارض مواد اولیه خارجی (طبق گواهی تولید و مصوبه کمیسیون ارزش افزوده) مجاز به ورود به سرزمین اصلی هستند. البته مناطق ویژه از تسهیلات بیشتری در زمینه مبادلات با خارج از کشور نسبت به سایر نقاط سرزمین اصلی بهرهمند است اما محدودیتهای موجود در این مناطق و معافیت‌ها و مشوقهای دیگر در سرزمین اصلی، استقبال تولیدکنندگان را به جهت حضور در مناطق میکاهد.
مطالعه این مطالب پیشنهاد می‌گردد:
عملکرد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی
مقایسه مناطق آزاد با مناطق ویژه اقتصادی
پایان:/ دانشنامه مناطق آزاد
1 دیدگاه ها
[…] مقایسه مناطق ویژه با شهرک‌های صنعتی […]