• Version
• Download 10
• File Size 4.96 MB
• File Count 1
• Create Date جولای 5, 2023
• Last Updated جولای 5, 2023

سند: مروری بر تجربه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی جهان: کشور ترکیه

• تعداد صفحه: 31 -
• تهیه کننده: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی-
• تاریخ انتشار: خردادماه 1402-
  
• زبان سند: فارسی

دانلود فایل pdf مروری بر تجربه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی جهان: کشور ترکیه

چکیده

مناطق آزاد ترکیه، در راستای اصلاحات اقتصادی و تجاری این کشور و گرایش ترکیه به آزادسازی اقتصاد شکل گرفتند؛ توسعه تولیدات صادرات‌محور، فناوری‌های پیشرفته و جذب سرمایه با تمرکز بر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از اهداف اصلی مناطق آزاد ترکیه محسوب می‌شوند.

18 منطقه آزاد فعال ترکیه همانند شهرک‌های صنعتی غالباً دارای وسعت محدود و خارج از مناطق مسکونی هستند، اقامت در آنها ممنوع بوده و ورود به این مناطق نیازمند اخذ مجوزهای قبلی است. مناطق آزاد ترکیه ذیل وزارت بازرگانی این کشور فعالیت کرده، ولی زیرساخت آن توسط بهره‌برداران (اپراتور) بخش خصوصی ایجاد می‌شود. به‌طور کلی مناطق آزاد موفق با نگاه توسعه ملی در محدوده‌های تخصصی و دارای زیرساخت آغاز به فعالیت کرده‌اند.

خلاصه مدیریتی

سال1980 در کشور ترکیه، سیستم تجاری آزاد شد و این کشور اقدام به اجرای سیاست‌های تجاری صادرات‌محور کرد؛ یکی از ابزارهای مورد استفاده کشور ترکیه، ایجاد ۲۱ منطقه آزاد بود. اهداف مناطق آزاد ترکیه عبارتند از: ۱. افزایش سرمایه‌گذاری و تولید صادرات‌محور، ۲. سرعت بخشیدن به ورود فناوری و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به ترکیه، ۳. هدایت فعالیت‌های اقتصادی به سمت صادرات، ۴. توسعه‌ تجارت بین‌المللی و بهبود عملکرد ترکیه در سطح تجارت جهانی.
مناطق آزاد ترکیه دارای مشوق‌ها و معافیت‌هایی در حوزه‌های مالیاتی، گمرکی،‌ ورود و خروج سرمایه و ... هستند. معافیت‌های مالیاتی مناطق آزاد ترکیه با رویکرد حمایت از تولید و صادرات، به‌صورت هدفمند اعطا شده است. مناطق آزاد ترکیه در قلمرو گمرکی کشور ترکیه محسوب می‌شوند، اما کالای موجود در مناطق آزاد از قواعد گمرکی ترکیه مستثنا هستند.

پس از گذشت حدود ۴۲ سال ترکیه دارای ۱۸ منطقه آزاد فعال است که حدود ۷۰ درصد حجم تجارت 24 میلیارد دلاری سالیانه این مناطق، با خارج از کشور بوده و مابقی آن با سرزمین اصلی صورت می‌پذیرد. حدود 38 درصد مبادلات بازرگانی مناطق آزاد ترکیه با کشورهای اروپایی بوده و حدود 18 درصد با کشورهای آسیایی.

تراز تجاری مناطق آزاد ترکیه در اغلب سال‌های مورد مطالعه، مثبت بوده است، اما این مناطق جمعاً حدود ۴.۵ درصد از تجارت خارجی کشور را به‌خود اختصاص داده‌اند. با وجود اینکه ایجاد اشتغال از اهداف اصلی تأسیس مناطق آزاد در ترکیه نبوده، با این حال روند ایجاد اشتغال در این مناطق همواره صعودی بوده است، به‌گونه‌ای در سال ۲۰۲۱ بیش از ۸۵ هزار نفر در آن مناطق شاغل بوده‌اند (تقریباً ۲ برابر سال ۲۰۱۰). در درگاه‌های رسمی وزارت بازرگانی و مناطق آزاد ترکیه، آمار به‌روزی از میزان سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد ترکیه منتشر نشده است، اما در حوزه صدور مجوز فعالیت، از میان 2802 مجوز صادر شده در سال 2021، تعداد 737 مجوز (معادل 26 درصد) مربوط به سرمایه‌گذاران خارجی است.

مناطق آزاد ترکیه همانند یک شهرک صنعتی غالباً دارای وسعت محدود و یکپارچه هستند، خارج از مناطق شهری و روستایی قرار دارند، اقامت در آنها ممنوع بوده و ورود به این مناطق نیازمند اخذ مجوزهای قبلی است.

ساختار اداره کل مناطق آزاد، ذیل وزارت بازرگانی کشور ترکیه قرار دارد، هرچند به‌منظور نظارت و افزایش هماهنگی، هیئت هماهنگی مناطق آزاد متشکل از ادارات و وزارتخانه‌های مختلف تشکیل می‌شود. تجهیز و ایجاد زیرساخت برعهده بخش خصوصی (اپراتور) بوده و آغاز فعالیت منطقه منوط به محصورسازی منطقه و استقرار دستگاه‌های مربوطه ازجمله گمرک است.

بررسی تجربه مناطق آزاد و ويژه اقتصادی در سایر کشورها ازجمله ترکیه، می‌تواند در ارزیابی و قاعده‌گذاری مناسب در حوزه مناطق آزاد و ویژه ایران، مؤثر واقع شود. در مناطق آزاد موفق جهان همانند برخی از مناطق موفق کشور ترکیه، مناطق آزاد با نگاه توسعه ملی در محدوده‌های تخصصی و دارای زیرساخت آغاز به فعالیت کرده و درنتیجه عملکرد موفق در حوزه‌های جذب سرمایه، انتقال فناوری و تولید صادرات‌محور، طبیعتاً آثار آن متوجه مناطق همجوار نیز خواهد بود.