شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) دروازه‌ای به سوی جهانی شدن

شهر‌های فرودگاهی را محور توسعه قرن ۲۱ می‌دانند که شامل تعدادی از عناصری است که یکدیگر را تقویت می‌کنند و از آنجا که شهر فرودگاهی نام دارند، هم به نیاز‌های حمل و نقلی مسافران پاسخ می‌دهند و هم نیاز‌های فردی آن‌ها را تأمین می‌کنند.

شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) تنها شهر فرودگاهی ایران است که به منظور تقویت موقعیت کشور در شبکه حمل و نقل هوایی بین‌المللی و افزایش درآمد ناشی از عبور و حمل و نقل کالا و … ایجاد شده است.

امروزه فرودگاه‌ها دارای ماهیتی چند منظوره هستند و علاوه بر جابه‌جایی مسافر و انتقال بار، به توسعه کسب و کار‌ها در نواحی پیرامونی خود نیز می‌پردازند و در پهنه‌های پیرامونی خود تسهیلاتی چون هتل، مراکز اداری و تجاری، مرکز همایش‌ها و گردهمایی‌ها، مراکز پشتیبانی، مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی و مراکز عرضه خدمات را به وجود می‌آورند.

با افزایش انواع خدمات ارایه شده در اطراف فرودگاه‌ها، از جمله خرده فروشی و عرضه خدمات مختلف به مشتریان، تدارکات، دفاتر اداری و تجاری، مکان‌هایی برای برگزاری همایش‌ها و پذیرایی، مراکز فرهنگی و تفریحی، نواحی اطراف فرودگاه‌ها به نوبه خود در حال تبدیل شدن به شهر هستند. در این شهر‌ها مسافران، کارکنان فرودگاهی و ساکنین آن به کار، تجارت، خرید، تغذیه، خواب و تفریح مشغول هستند.

در حقیقت امروز فرودگاه‌ها مجموعه متنوعی از فعالیت‌های اقتصادی، بازرگانی، گردشگری و خدماتی است که با هدف تبدیل شدن به یک قطب ترابری و کانون کسب و کار طراحی می‌شوند.

از آنجا که فرودگاه‌ها یکی از آلوده‌کننده‌ترین کاربری‌ها هستند، در گذشته در خارج از شهر‌ها مکان‌یابی می‌شدند تا عوارض جانبی آن‌ها برای ساکنان شهر به حداقل ممکن برسد، اما شکل خودروی شهر‌های فرودگاهی پس از مدتی به فاجعه‌ای تبدیل شد و برنامه ریزان و سیاستمداران را به این سمت سوق داد تا برنامه و طرحی برای آن‌ها در نظر بگیرند تا مشکلات شهر‌های خودروی این چنینی را به حداقل برساند. در واقع شهر فرودگاهی ایده آل محصول طرحی است که هدف آن بیشینه سازی کاربری ترابری هوایی و یکپارچه سازی کامل آن با سامانه‌های گوناگونی است که از خدمات این طرح بهره مند می‌شوند.
به طور کلی تعریف روشن و استانداردی برای شهر فرودگاهی وجود ندارد. این تعریف به شرایط اجتماعی ـ سیاسی، جغرافیایی و فرهنگی محیطی بستگی دارد که فرودگاه در آن قرار گرفته است، اما در یک نگاه جامع می‌توان شهر فرودگاهی را تغییر و گذار از فرودگاه یک شهر به شهر یک فرودگاه تعریف کرد. یک شهر فرودگاهی شامل تعدادی از عناصری است که یکدیگر را تقویت می‌کنند و از آنجا که شهر فرودگاهی نام دارند، هم به نیاز‌های حمل و نقلی مسافران پاسخ می‌دهند و هم نیاز‌های فردی آن‌ها را تأمین می‌کنند.

دکتر جان دی. کاساردا (John D. Kasarda)، آکادمیسین آمریکایی، نظریه پرداز شهر فرودگاهی است که کانون توجه و بررسی‌هایش بر روی راهبرد مدیریت فرانگر و توسعه‌ هوانوردی و اقتصادی است. وی احیاکننده‌ ایده و واژه‌ کلان‌شهر فرودگاهی (Aerotropolis) در سال ۲۰۰۰ نیز هست که بنابر نظریه‌اش، کلان‌شهر فرودگاهی، مجتمعی شهری است که از به هم پیوستن چندین شهر فرودگاهی در یک منطقه تشکیل می‌شود.

فرودگاه‌های آمستردام و هیترو لندن، اولین شهر‌های بزرگ فرودگاهی در دنیا بودند و از نمونه‌های موفق شهر‌های فرودگاهی در نقاط مختلف دنیا نیز می‌توان به فرودگاه‌های سئول، هنگ کنگ و پکن در خاور دور، دبی در خاورمیانه، بلگراد در اروپای شرقی، آمستردام و فرانکفورت و دوسلدورف در اروپای غربی و فرودگاه‌های دالاس و لاس وگاس در آمریکا اشاره کرد.

شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) تنها شهر فرودگاهی ایران در ۳۰ کیلومتری پایتخت، یکی از قدیمی‌ترین طرح‌های کشور است که به موجب ماده ١٦٦ برنامه پنجم توسعه کشور به منظور تقویت موقعیت کشور در شبکه حمل و نقل هوایی بین‌المللی و افزایش درآمد ناشی از عبور (ترانزیت) و حمل و نقل کالا و مسافر و اشتغال مولد و تبدیل‌ شدن فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) به قطب اول حمل و نقل بار منطقه و قطب دوم حمل و نقل مسافری منطقه با تأکید بر استقلال سازمانی، مالی و مدیریتی این فرودگاه و ایجاد جریان پایدار منابع مالی ذی نفعان ایجاد شد که به دلیل موقعیت ممتاز و قابلیت های فراوان می تواند در اقتصاد کشور نقش مهمی ایفا کند.

شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) شامل 1500 هکتار منطقه آزاد  و 2500 هکتار منطقه ویژه اقتصادی

شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) با وسعت قابل ملاحظه‌ای در جنوب شهر تهران قرار گرفته و از جاذبه‌های گردشگری فراوان و متنوعی برخوردار است.

طبق قانون ایجاد این شهر فرودگاهی با احداث منطقه آزاد تجاری در زمینی به مساحت ۱۵۰۰ هکتار و منطقه ویژه اقتصادی در زمینی به مساحت ۲۵۰۰ هکتار برای ارائه خدمات بانکی، بیمه‌ای، گردشگری، پزشکی، رفاهی و … در این منطقه دنبال می‌شود.

منطقه‌بندی این شهر فرودگاهی توسط مشاور ژاپنی بر مبنای چشم‌انداز ایجاد یک محیط مناسب و روان برای تحقق سرمایه‌گذاری‌های پایدار انجام شده است.

در ماموریت این شهر فرودگاهی به مسائلی همچون فراهم کردن فرودگاهی ایمن، امن و کارآمد، ارائه خدمات عالی به مشتریان و افزایش مزایای اقتصادی برای منطقه اشاره شده است تا موقعیت شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) را به عنوان دروازه‌ای برای ایران به سوی جهانی شدن تقویت کند.
از جمله شاخص‌های اصلی در توسعه فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) و شهر فرودگاهی تا سال ٢٠٤٦ شامل افزایش ظرفیت فرودگاه تا بیش از ٦٠ میلیون مسافر در سال، منطقه آزاد تجاری و ویژه اقتصادی در هم افزایی با فرودگاه، قابلیت توسعه خدمات بار هوایی و تعمیر و نگهداری هواپیما، ایجاد شهر فرودگاهی و توسعه خدمات ریلی، توسعه پایدار مبتنی بر اهداف توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی شرکت شهر فرودگاهی و ارتقا رضایتمندی و بهبود تجربه مسافران است.

بر مبنای طرح جامع توسعه شهر فرودگاهی امام خمینی (ره)، سند توسعه ٥ ساله‌ای (٢٠١٨-٢٠٢٢) تدوین شده تا پاسخگوی نیاز‌های ضروری ناشی از افزایش تقاضا و اولویت‌های احداث زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه فرودگاه و شهر فرودگاهی باشد تا موقعیت شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) را به عنوان دروازه‌ای برای ایران به سوی جهانی شدن تقویت کند.

تا به امروز تمرکز شهر فرودگاهی بیشتر بر فرودگاه بود، اما امروز ساختاری متمرکز بر روی هوشمندسازی شهر فرودگاهی برنامه ریزی می‌کند.

امروز فرودگاه‌ها، فراتر از انجام کار‌های بازرگانی و تجاری، با کاهش هزینه ارتباط و ایجاد دسترسی به مناطق دوردست و افزایش سرعت تبادلات بازرگانی مطرح و در حال گسترش جهانی هستند و اهمیت زیادی کسب کرده‌اند و می‌توانند منجر به پیشرفت و شکوفایی به ویژه در مبحث اشتغال‌زایی نه‌تنها در بخش هوانوردی که در ابعادی غیر از هوانوردی همچون مراکز تفریحی ـ هنری، خرده‌فروشی‌ها، رستوران‌ها و هتل‌های مختلف و… شوند و توسعه اقتصادی به همراه داشته باشند. شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) نیز در همین راستا به عنوان هشتمین و از پیشرفته‌ترین مناطق آزاد کشور مطرح است و با جدیت پروژه‌های سرمایه گذاری را دنبال می‌کند.

به گفته وزیر راه و شهرسازی از سال گذشته و با استقرار گمرک در این منطقه و دریافت کد گمرکی و همزمان دعوت و مذاکره با سرمایه گذاران، این منطقه امروز به مرحله مهمی رسیده است و توسعه منطقه ویژه اقتصادی شهر فرودگاهی هم فرصتی برای تجار و بازرگان و شکل گیری تجارتی رقابتی و کارآمد در راستای اخذ سهم ایران از لجستیک هوایی ایجاد خواهد کرد.

مرتضی بانک مشاور رییس جمهور و دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی نیز منطقه آزاد شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) را به دلیل همجواری با پایتخت و استقرار در یکی از مهمترین پایگاه‌های لجستیکی کشور، مهم توصیف کرد که در آینده ای نزدیک به یکی از مناطق آزاد استراتژیک کشور تبدیل خواهد شد.

منبع: فرینا