آیا در مناطق آزاد قاچاق وجود دارد؟ بررسی اظهار نظر معاون برنامه‌ریزی و هماهنگی امور مناطق آزاد

قاچاق کالا در مناطق آزاد یکی از مهمترین موضوعاتی است که مسئولین مربوط به حوزه قاچاق و متولیان تولید در کشور به آن پرداخته و به وجود قاچاق در این مناطق صحه گذاشته‌اند.

در مقابل، عده‌ای از مسئولینِ مناطق آزاد، وجود قاچاق در این مناطق را انکار کرده و یا بسیار ناچیز و قابل اغماض می‌دانند. همچنین بخشی از مسئولین علت وجود قاچاق در مناطق آزاد را متوجه سازمان‌های مناطق آزاد ندانسته و در مقابل عدم انجام صحیح وظایف توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران را سبب وجود این پدیده شوم در مناطق آزاد می‌دانند.

قاچاق در مناطق آزاد

چندی پیش تشکل‌های صنفی و صنعتی پوشاک در نامه‌ای به شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام در رابطه با توسعه مناطق آزاد به دلیل مغایریت‌های قانونی، خواستار ممانعت از این موضوع شدند. در همین راستا، جعفر آهنگران معاون برنامه‌ریزی و هماهنگی امور مناطق دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد در مصاحبه‌ای به موارد مطرح شده از سوی صنف پوشاک و نساجی، پاسخ داد و اظهار داشت در مناطق آزاد قاچاق مفهومی ندارد.

بیشتر بخوانید: جعفر آهنگران: اصلا قاچاق در مناطق آزاد مفهومی ندارد / پاسخ معاون مناطق آزاد به نامه صنف پوشاک

در این مطلب سعی داریم وجود و یا عدم وجود قاچاق در مناطق آزاد را طبق قوانین و مقررات مربوط به این مناطق بررسی کنیم.

تعریف قاچاق

بر اساس ماده یک قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز که در سال۱۳۹۲ به تصویب رسید، قاچاق عبارت است از: «هرگونه فعل یا ترک فعلی که موجب نقض قوانین مربوط به واردات یا صادرات کالا و ارز می‌شود. بر طبق قانون با متخلفان برخورد خواهد شد و برای آن‌ها مجازات در نظر گرفته می‌شود.»

حال به بررسی قوانین واردات کالا به مناطق آزاد، و واردات کالا از مناطق آزاد به کشور می‏‌پردازیم.

قوانین و مقررات واردات کالا به مناطق آزاد و چگونگی دریافت معافیت از حقوق ورودی

ماده ۱۴ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری – صنعتی

مبادلات بازرگانی مناطق با خارج از کشور پس از ثبت گمرکی از شمول مقررات صادرات و واردات مستثنی هستند و مقررات صدور و ورود کالا و تشریفات گمرکی در محدوده هر منطقه به تصویب هیات وزیران خواهد رسید؛ مبادلات بازرگانی مناطق با سایر نقاط کشور اعم از مسافری و تجاری تابع مقررات عمومی صادرات و واردات کشور می‌باشد.

پس کالایی که بدون ثبت گمرکی، از معافیت مناطق آزاد استفاده کرده و به اشکال مختلف، بدون پرداخت حقوق ورودی وارد منطقه شده، مصداق کالای قاچاق است.

مصوبه ۲۲/۱/۱۳۹۷ هیئت وزیران

“هيئت وزيران در جلسه ۲۲/۱/۱۳۹۷ به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و تبصره (۳) ماده (۷) قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز – مصوب ۱۳۹۲- و به منظور ساماندهي و مديريت بازار ارز تصويب کرد:

۱- واردات كليه كالاها به صورت تجاری به كشور اعم از مناطق آزاد تجاري- صنعتي و ویژه اقتصادی و ساير مبادي ورودي بدون ثبت سفارش ممنوع است.”

علی‌رغم لزوم ثبت سفارش برای واردات کالا (از جمله پوشاک) به مناطق آزاد، به دستور شورای تامین استان‌های مربوطه، لزوم ثبت سفارش در مناطق قشم، کیش و چابهار ملغی شده است.

بررسی وضعیت قاچاق در مناطق آزاد

در شرایطی که در مبادی مرزی مناطق آزاد (مرز مناطق با خارج از کشور)، گمرک جمهوری اسلامی ایران مستقر نیست به تبع امکان ثبت گمرکی کالاهای وارداتی به مناطق میسر نبوده و امکان ورود کالای تجاری و غیر تجاری از خارج از کشور به مناطق آزاد بدون ثبت گمرکی مهتمل است. همانطور که در تعریف قاچاق ذکر شد، درواقع کالایی که بدون ثبت گمرکی، از معافیت مناطق آزاد استفاده کرده و بدون پرداخت حقوق ورودی وارد منطقه شده، مصداق کالای قاچاق است.

یبشتر بخوانید: قوانین و مقررات مربوط به استقرار گمرک در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی

از طرفی در مبادی ورودی مناطق آزاد به داخل کشور نیز گمرک جمهوری اسلامی ایران در همه مناطق مستقر نشده است. مضاف بر این، در برخی مناطق که گمرک جمهوری اسلامی ایران مستقر است، وظایف گمرکی توسط گمرک سازمان منطقه انجام می‌گیرد. (بر خلاف مصوبه “برنامه راهبردی ارتقای سلامت نظام اداری و مبارزه با فساد در مبادلات مرزی“،  بند2 راهکارهای عملیاتی: دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی مکلف است ظرف شش ماه از تاریخ لازم الاجراشدن این تصویب نامه نسبت به حذف گمرک سازمان منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی از ساختار و تشکیلات مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی اقدام نماید. تبصره ـ در اجرای مفاد این بند، قوانین و مقررات مربوط به ورود و خروج کالا به یا از مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی توسط گمرک ایران اعمال می شود. سایر وظایف گمرک سازمان مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی به موجب مصوبه شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی به واحد ذی ربط مناطق مذکور واگذار می گردد.)

یبشتر بخوانید: سخنگوی گمرک جمهوری اسلامی ایران: برای گمرک مهم است که ورود کالا به مناطق هم کنترل شود

در چنین شرایطی، بستر ورود کالاهای تجاری که نه در گمرک ثبت شده‌اند، نه حقوق گمرکی داده‌اند و نه لزوما ثبت سفارش دارند به کشور مهیا است. همان‌طور که گفته شد ورود کالاهای تجاری با این شرایط به کشور، طبق قانون مصداق بارز قاچاق می‌باشد.