نقاط ضعف عملکرد مناطق آزاد
فارغ از تلاشهای صورت گرفته مبنی بر مقابله با شرکتهای صوری و فرار مالیاتی در مناطق آزاد ، اما هنوز هم نقاط ضعف مناطق آزاد قابل توجه و اساسی است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، تغییر و تحولات مدیریتی و انتصاب حجتالله عبدالملکی، وزیر سابق کار، تعاون و رفاه اجتماعی به عنوان دبیر شورای عالی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی از جانب احسان خاندوزی وزیر اقتصاد، موجب شد بار دیگر معضل گسترش بیضابطه مناطق آزاد مجددا در رسانهها مورد نقد و گفتوگو قرار بگیرد.
بررسیها نشان میدهد فارغ از تلاشهای صورت گرفته مبنی بر مقابله با شرکتهای صوری و فرار مالیاتی در این مناطق، اما هنوز هم نقاط ضعف قابل توجهی در کارنامه عملکرد این مناطق وجود دارد؛ البته عدم ایجاد تحول اساسی در این مناطق بدون اصلاح قوانین مربوطه امکانپذیر به نظر نمیرسد؛ اقدامی که طی سالیان گذشته از سوی نمایندگان مجلس در دست پیگیری قرار دارد اما تاکنون نتیجهای در بر نداشته است.
در همین رابطه احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد در جلسه معارفه دبیر جدید شورایعالی مناطق آزاد تجاری – صنعتی و ویژه اقتصادی کشور گفته بود: «خود ما هم در گذشته، ایراداتی به دبیرخانه مناطق آزاد به لحاظ عدم شفافیت اطلاعات تجاری داشتیم و اینکه، این “ظرفیت بزرگ” به جای کمک به تولید و صادرات، تبدیل به پایگاهی برای واردات و قاچاق به داخل کشور شده است که این همان ایرادی بود که مقام معظم رهبری نیز به این موضوع داشتند و از آن ابراز نارضایتی میکردند.»
وی در جلسه معارفه ضمن اشاره به این موضوع که مطالبه نخست وزارت اقتصاد از حجت الله عبدالملکی، تدوین لایحه اصلاح قانون مناطق آزاد است، بیان کرده بود: «البته کارهایی پیشتر در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی انجام گرفته که شاید بتوان از مواد آماده آن استفاده کرد اما ترجیح من این است که خود دولت لایحهای در این خصوص به مجلس تقدیم کند.»
بیشتر بخوانید: کارنامه مناطق آزاد در سه دهه اخیر
آخرین وضعیت طرح اصلاح مناطق آزاد چیست؟
مهدی طغیانی نماینده مردم اصفهان و ورزنه در مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با تسنیم، در خصوص آخرین وضعیت اصلاح قانون مناطق آزاد و ویژه اقتصادی اظهار داشت: حدود یک سال و نیم از عمر مجلس فعلی، باقی مانده است و در عین حال دو قانون بودجه و یک برنامه توسعه نیز باید توسط نمایندگان نهایی شود، از سوی دیگر طرحها و لوایح مختلف نیز در صف رسیدگی قرار دارد؛ با وجود دو نوبت شدن مجلس این امکان وجود دارد که در مجلس فعلی قانون اصلاح مناطق آزاد نهایی نشود.
طغیانی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا در بحث اصلاح قانون مناطق آزاد، تعارض منافع وجود دارد، گفت: هز چند پاسخگوی این موضوع بایستی رئیس کمیسیون اقتصادی باشد اما کمیته بررسی و اصلاح قانون جدید مناطق آزاد تحت نظر یکی از اعضای کمیسیون اقتصادی بوده و بحثهای مطرح شده در خصوص تعارض منافع عضو کمیسیون و مناطق آزاد جدی نیست.
وی ادامه داد: فارغ از این بحث که رئیس کمیسیون اقتصادی باید در خصوص موضوع فوق پاسخگو باشد، طرح پس از نهاییشدن در کمیسیون موردبحث قرار میگیرد و در نتیجه اعضای کمیسیون بادقت اصلاح قوانین را در نظر خواهند گرفت.
مناطق آزاد درگیر مسائل حاشیهای است تا تولید
طغیانی که درگذشته مسئول کمیته بررسی اصلاح قانون مناطق آزاد و ویژه اقتصادی بود، یادآور شد: در گذشته مواردی از قبیل «حد وحدود مشخص»،« سقف معمول در تعداد»، «عدم پراکندگی» و «عدم قرارگیری در بافت مسکونی» در کمیته مطرح شده بود و حتی با فرض اینکه مسائل فوق در کمیته فعلی مورد بررسی قرار نگیرد، قطعاً توسط اعضای کمیسیون مطرح و در اصلاحیه قانون مدنظر قرار میگیرد.
وی در انتها ضمن اشاره به اینکه رویکرد ما در اصلاح قانون این است که مناطق آزاد از وضعیت فعلی، خارج شود و به سمت تولید حرکت کند، گفت: در حال حاضر این مناطق دچار مسائل غیرمرتبط با ارتقای تولید از قبیل احداث مدرسه، ایجاد فضای سبز و … هستند و نیاز به تغییر این رویکرد وجود دارد، ولی ازآنجاییکه از دهه 70 تا به امروز اصلاحی در قانون صورت نگرفته، رویکرد موجود تداوم یافته است.
ماشین زایش مناطق آزاد متوقف میشود؟
به گزارش تسنیم، با وجود اصرار دولت یازدهم و دوازدهم بر تأسیس مناطق جدید به عنوان حرکت به سمت توسعه اقتصادی، اما عملکرد این مناطق فاجعهبار بوده است؛ بهگونهای که آمارها نشان میدهد تراز تجاری مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در طول عمر دولت گذشته، منفی بوده است. گزارش مرکز پژوهشهای مجلس نشاندهنده آن است که در طی سالهای 92 تا 99 رشد سالانه تجارت در مناطق آزاد منفی 0.8 درصد بوده است.
سعید محمد در اوایل مردادماه سال جاری در اظهارات خود با روند افزایش مناطق آزاد در کشور مخالفت و صراحتاً بیان کرده بود: «ما با افزایش 7 منطقه آزاد جدید در کنار 8 منطقه آزاد قبلی مخالف بودیم.»
اما با اینحال در عمل شاهد بودیم که سعید محمد نسبت به تأسیس مناطق آزاد جدید مخالفتی نداشته و حتی به طور دائم از سمت دولت اصرار بر تأسیس ایجاد مناطق آزاد جدید مثل رویه غلط گذشته ادامهدار بوده است اما امید میرود با تغییر مدیریتی صورت گرفته در دبیرخانه مناطق آزاد روند زایش بی حد و حصر این مناطق متوقف و بیشتر تمرکز بر افزایش زیرساختهای مناطق موجود معطوف شود.
مالیات بر ارزش افزوده نافی روح مناطق آزاد
مهدی نصیری مدیر نفت و انرژی سازمان منطقه آزاد قشم: در سالهای اخیر بسیاری از امتیازات و وظایف ذاتی مناطق آزاد نادیده گرفته شده و دولت مردمی، باید به فکر راه حل و نقطه پایان بر نادیده گرفته شدن حقوق مناطق آزاد باشد.
نصیری تصریح کرد: یکی دیگر از مشکلات مناطق آزاد و بهویژه قشم، نداشتن هیچ ردیف بودجهای در دولت برای محرومیتزدایی و توسعه زیرساختها است.
مدیر نفت و انرژی سازمان منطقه آزاد قشم مقوله مالیات بر ارزش افزوده را موضوعی نافی روح مناطق آزاد عنوان کرد و گفت: باید نواقص و کاستیها در جهت پویایی هر چه بیشتر مناطق آزاد از جمله قشم با انجام کارهای کارشناسی صورت گیرد.
باید مانند چین عمل کنیم
امین ترفع مدیرکل دفتر تجاری سازی و امور تشکلهای وزارت راه و شهرسازی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، اظهار کرد: سواحل مکران میتواند مبدا توسعه اقتصادی ایران در حوزه حملونقل، گردشگری، تجاری، اقتصادی و … باشد مانند چین.جذب سرمایهگذاری خارجی در سواحل مکران، نه تنها باعث توسعه اقتصادی میشود، بلکه توسعه اجتماعی و رفاه مردم را به همراه خواهد داشت.
وی افزود: کشور چین یک سری مناطق آزاد در حاشیه دریای چین ایجاد کرد و این مناطق به موتور محرک توسعه اقتصادی چین تبدیل شدند. هنوز این مناطق همان کارکرد را دارند و بهعنوان پیشانی تجارت جهانی چین با دنیا عمل میکنند.
وی تاکید کرد: اگر همین نگاه را به سواحل مکران داشته باشیم، علاوه بر سرمایهگذاری داخلی، با ایجاد امنیت اقتصادی بسترهای لازم جذب سرمایه خارجی در این مناطق فراهم خواهد شد.
مدیرکل دفتر تجاری سازی و امور تشکلهای وزارت راه و شهرسازی در عین حال گفت: مناطق آزاد کشور با توجه به محدودیتهای سالهای اخیر از حیز انتفاع ساقط شده است. بنابراین باید دوباره به تعریف اصیل خود برگردند و بتواند موتور محرک اقتصاد باشد.
ترفع تاکید کرد: در حین حال چنین مزیتهای اقتصادی را نیز در نوار شمالی کشور داریم مخصوصا با کشورهای آسیای میانه. این مناطق در شمال و جنوب باعث توسعه اقتصادی و اجتماعی کل پهنه کشورمان میشود البته به شرطی نگاه منطقهای و صنفی به نگاه ملی تغییر کند.
کریدورها کلید موفقیت مناطق آزاد
وی پیشتر نیز با بیان اینکه با اشاره به سواحل مکران، اظهار کرد: مفهوم کریدورها از زنجیره عوامل نرمافزاری و سختافزاری تشکیل شده که این عوامل به صورت یکپارچه بوده و باعث رشد اقتصادی و اجتماعی یک منطقه جغرافیایی میشود.
وی ادامه داد: کریدورها درجهبندیهای مختلفی دارد که پایین تر سطح آن مسیر حملونقل و بالاترین سطح آن کریدور اقتصادی است. اگر یک سمت مفهوم کریدور اقتصادی را سواحل مُکران قرار دهیم، این منطقه مرواریدی است که در جنوب ایران میدرخشد.
وی با بیان اینکه این سواحل به لحاظ اقتصادی، اجتماعی، حملونقلی و… توسعه مورد نظر را نداشته است، گفت: در عین حال این منطقه میتواند به مروارید درخشانی تبدیل شود که همه دنیا را به خودش جذب کند. کما اینکه همین الان توسعه سواحل مکران در سطح توسعه بالقوه است اکثر کشورهای منطقه نسبت به این محدوده جغرافیایی نظر مثبتی دارند و بهدنبال آن هستند در این منطقه به هر نحوی حضور داشته باشند و در فعالیتهای و فرآیندهای اقتصادی و حملونقل سرمایهگذاری کنند.
مدیرکل دفتر تجاری سازی و امور تشکلهای وزارت راه و شهرسازی با یادآوری اینکه برخی کشورها در این منطقه حضور داشتهاند، بیان کرد: واقعیت این است که اگر بخواهیم از نظر اقتصادی سواحل مکران را متحول کنیم، این منطقه هم امکان توسعه در زیرساختهای تجاری و حملونقل را دارد هم گردشگری.
ترفع با تاکید بر اینکه سواحل مکران جزو بینظرترین مناطق منطقه است، گفت: وقتی از کنار این منطقه عبور میکنیم سواحل و مناظر و دیدنیهای این منظقه را میبینیم، اما مردم این منطقه قشر ضعیفی هستند که با کسب و کار حداقلی امرار معاش میکنند یا کسب و کاری دارند که مطلوب نیست. باید بتوانیم مکران را به نقطه مبدا توسعه اقتصادی و کریدور اقتصادی را تبدیل کنیم که شمال و جنوب ایران را به هم پیوند داده است. این نگاه از نظر توسعه متوازن کشور باید ایجاد شود؛ برای این کار نه تنها باید زیرساختهای حملونقل را تمرکز کنیم بلکه باید درباره زیرساختهای اقتصادی دیگر در حوزه نفت، انرژی و … این نگاه را داشته باشیم که مکران باید حَربه تبادل اقتصادی باشد.
وی اظهار کرد: نامگذاری چابهار به “دروازه ملل” مفهومی است که اگر به آن بهتر پرداخته میشد امروز با یک منطقه توسعه یافته مواجه بودیم که میتوانست در خارج از خلیجفارس پیشانی تبادلات اقتصادی ایران با سایر کشورها باشد.
وی تاکید کرد: سواحل مکران مزیتهای دریای عمان و اقیانوس را دارد و میتواند بهعنوان نقطه شروع و مبدا اقتصادی کشور باشد.
