سه آسیب اقتصادی وسعت بالای مناطق آزاد در ایران / رکورد جالب مناطق آزاد ایران در جهان

ایجاد مناطق آزاد در مساحت‌های بالا و همچنین افزایش محدوده برخی از مناطق موجب می‌شود که فنس کشی در این مناطق با مشکل روبرو شود. همچنین مناطق آزاد در اراضی وسیع باعث شده تا انگیزه برای افزودن اراضی مختلف افزایش یابد.

بررسی نظرات کارشناسی و گزارش‌های مراکز علمی نشان می‌دهد که مناطق آزاد تجاری در ایران عمدتا موفقیت آمیز نبوده و این مناطق به محلی برای واردات کالاهای مصرفی بادوام از جمله خودرو تبدیل شده است. جالب توجه است که سازمان برنامه و بودجه هم در گزارشی معافیت‌های اعطا شده به مناطق آزاد را یکی از معضلات اساسی نظام مالیاتی بیان کرده که به دلیل عدم شفافیت درآمدهای مالیاتی کشور را کاهش داده است. براساس این گزارش جابه‌جایی کسب‌وکارها از مناطق اصلی به مناطق آزاد یکی دیگر از آسیب‌های ایجاد شده است که علت اصلی آن معافیت‌های مالیاتی بوده است.

با این حال گزارش‌های کارشناسی نشان می‌دهد که «وسعت مناطق» نقش مهمی در تحقق یا انحراف اهداف هر منطقه آزاد دارد که در ایران نیز همین موضوع به یک چالش جدی تبدیل شده است.

رکورد جالب مناطق آزاد ایران در جهان

بیش از دو دهه است که اولین مناطق آزاد تجاری – صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی با هدف جذب سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی و رونق تولید و صادرات، ایجاد شده‌اند. یکی از مشکلاتی که این مناطق داشته‌ااند. گزارش وزارت اطلاعات درباره مقایسه مساحت مناطق آزاد ایران و برخی مناطق آزاد جهان نشان می‌دهد که مناطق آزاد ماکو، ارس، اروند، قشم،کیش، انزلی بزرگترین مناطق آزاد در دنیا هستند. درحالی‌که موفق‌ترین مناطق آزاد دنیا، مناطق آزاد شنژن چین و جبل علی امارات، دارای مساحت‌های کمتر از ۵ هزار هکتار است. این اتفاق باعث شده تا ماموریت آن‌ها کمتر به حاشیه برود. برخلاف آن مناطق آزاد ارس و اروند با مساحت‌های چند هزار هکتاری برای تامین زیرساخت‌ها و فنس کشی منطقه و جلوگیری از رسوب کالا و قاچاق و درگیری شدن با مسائل شهری با مشکلات عدیده‌ای روبرو شده‌اند که توجیه اقتصادی را از دست داده‌اند.

عدم امکان ایجاد زیرساخت مورد نیاز

یکی از اصلی‌ترین پیامدهای ایجاد مناطق آزاد در محدوده‌های وسیع، عدم امکان تامین زیرساخت‌های مورد نیاز برای منطقه است. یکی از مهمترین لوازم توسعه و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی در مناطق آزاد، ایجاد زیرساخت‌های اولیه مانند منابع آب، برق، گاز و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات و زیرساخت‌های مختلف است.

این درحالی است که مناطق آزاد در محدوده‌های وسیع ایجاد شده‌اند و همین تامین زیرساخت‌های مورد نیاز منطقه را دشوار کرده است. از سوی دیگر مکان‌یابی آن‌ها در مناطق فاقد زیرساخت باعث شده تا عمران و آبادانی منطقه، اصلی‌ترین نقطه انحراف ایجاد مناطق شود. زیرا منابع مورد نیاز ایجاد این مناطق از طریق صادرات و تولید در آن حاصل نشده و سازمان‌های آن مجبور به استفاده از منابع درآمدی مانند وصول عوارض از واردات، کالای همراه مسافر، فروش اراضی و پلاک‌گذاری خودرو می‌شوند. این در حالی است که اگرمناطق آزاد کوچک‌تر شوند تامین زیر ساخت‌های اولیه برای استقرار صنایع از محل سرمایه‌‌های خرد بخش خصوصی فراهم خواهد شد.

عدم امکان فنس کشی و محصور نبودن منطقه

ایجاد مناطق آزاد در مساحت‌های بالا و همچنین افزایش محدوده برخی از مناطق موجب می‌شود که فنس کشی در این مناطق با مشکل روبرو شود. بخشی از این محدودیت‌ها موجب عدم استقرار گیت‌های ورود و خروج و در نتیجه ایجاد زمینه برای عدم نظارت کامل گمرک بر تمامی محدوده‌ وسیع این مناطق و امکان بروز قاچاق کالا به سرزمین‌ اصلی شده و منجر به عارضه‌هایی برای مسئولان بخش‌های مرتبط با مناطق آزاد می‌شود.

رشد پدیده افزایش قیمت زمین و زمین‌خواری

ایجاد مناطق آزاد در اراضی وسیع باعث شده تا انگیزه برای افزودن اراضی مختلف افزایش یابد. این اتفاق باعث می‌شود که قیمت اراضی داخل محدوده افزایش یابد که موجب افت اراضی مجاور آن و خارج مناطق آزاد می‌شود. از سوی دیگر ایجاد مناطق آزاد قیمت اراضی و اجاره بهای مسکن را افزایش داده و ساکنان مناطق را با مشکل مواجه می‌کند. همین موجب انحراف مناطق آزاد از عملکرد مطلوب، وابستگی درآمدی این مناطق به فروش اراضی به عنوان یکی از منابع منطقه است.

منبع » خبرگزاری آنا