معافیت مناطق آزاد از مالیات ارزش افزوده منطق علمی ندارد
مالیات یکی از ابزارهای دولت برای تنظیم‌گری در اقتصاد یک کشور است. دولت می‌تواند از فعالیت‌های غیرمولد مالیات زیادی اخذ کند تا آن بازار را از سوددهی بیندازد و در عوض برای فعالیت‌های مولد مشوق مالیاتی در نظر گرفته و بستر تولید داخلی را فراهم کند. اما حمایت از تولید با استفاده از مشوق‌های مالیاتی نیز ملاحظاتی دارد که در صورت رعایت نکردن ممکن است آثار عکس داشته باشد.
یکی از این مشوق‌ها که آثار عکس بر تولید داشته، معافیت مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد است. در حال حاضر مناطق آزاد در کشور که با هدف بهبود تولید داخلی و صادرات ایجاد شده‌اند به دلیل وجود معافیت‌های مالیاتی گوناگون به درگاهی برای قاچاق و واردات انواع محصولات خارجی تبدیل شده‌اند. براساس آخرین آمار مجموع میزان واردات و قاچاق از مناطق آزاد به 6 میلیارد دلار در سال رسیده درحالیکه میزان صادرات از این مناطق تنها 0.5 میلیارد دلار است.
مالیات بر ارزش افزوده علاوه بر کارکرد درآمدی برای دولت، باعث شفافیت زنجیره‌ی تولید کالا و خدمات از ابتدای زنجیره تا مصرف‌کننده‌نهایی می‌شود. بدین صورت میتوان تمامی جریان کالا از مناطق آزاد را شناسایی کرده و مانع قاچاق و واردات شد. با این وجود در لایحه مالیات بر ارزش افزوده، مناطق آزاد از مالیات معاف شده‌اند، اقدامی که در پازل افزایش واردات و قاچاق از مناطق آزاد تعریف می‌شود و ضرورت دارد مجلس اقدامات لازم را برای اصلاح آن انجام دهد. اخیرا یکی از قسمت های برنامه «رهیافت» رادیو اقتصاد به این موضوع اختصاص یافته که گزارش آن در ادامه آمده است:
لابی سازمان مناطق آزاد در مجلس برای اخذ معافیت مالیاتی
احمد امیرآبادی عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی درباره ضرورت ساماندهی معافیت‌های مالیاتی گفت: هر چقدر ما معافیت مالیاتی را کم کنیم به نفع اقتصاد کشور است. با این کار فاصله طبقاتی کاهش و عدالت اجتماعی محقق می‌شود زیرا بازتوزیع درآمدها اتفاق می‌افتد. در لایحه مالیات بر ارزش افزوده نه تنها معافیت‌ها کاهش پیدا نکرده بلکه 10 درصد به این معافیت‌ها نیز اضافه شده است در حالی که نباید این مساله رخ می‌داد.
وی در ادامه توضیح داد: براساس چشم‌انداز و برنامه ششم ما باید وابستگی بودجه به نفت را کم کنیم. منطق وجودی مناطق آزاد هم بحث صادرات است نه واردات. اما اکنون این مناطق به پایانه واردات تبدیل شده‌اند. ضمن اینکه این مناطق تبدیل به حیاط خلوت دولت‌ها شده‌است.
امیرآبادی تاکید کرد: همه مصرف‌کنندگان داخلی باید مالیات بر ارزش افزوده بدهند اما کسی که کالایی از مناطق آزاد می‌خرد و وارد سرزمین اصلی می‌کند این مالیات را نمی‌پردازد. اگر قرار است از تولید کننده حمایت شود باید در حوزه مالیات بر عملکرد معافیت در نظر بگیریم تا از تولید حمایت شود و مالیات بر ارزش افزوده اصلا از تولیدکننده گرفته نمی‌شود که تاثیری بر تولید داشته باشد یا نداشته باشد.
عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس با رد موافقت سازمان مناطق آزاد با کاهش معافیت‌های مالیاتی گفت: الان فضای مجلس اصلا به نفع کاهش لیست معافیت‌ها نیست. فعلا ما توانستیم این لایحه را کمیسیون اقتصادی برگردانیم تا بلکه معافیت‌ها به حداقل برسد. در حال حاضر نماینده پارلمانی سازمان مناطق آزاد در مجلس لابی می‌کند تا این معافیت‌ها باقی بماند. حتی تلاش می‌کند مناطق ویژه هم رای بیاورد!
*40 درصد اقتصاد ایران از پرداخت مالیات معاف است
محمد مسیحی معاون مالیات بر ارزش افزوده سازمان امور مالیاتی نیز گفت: در کشور ما شکاف مالیاتی وجود دارد. یعنی بین مالیات بالقوه‌ای که باید بگیریم و رقمی که اخذ می‌شود تفاوت زیادی است. این مساله متاثر از دو پدیده معافیت‌های مالیاتی و فرار مالیاتی است. در نتیجه این وضعیت نسبت درآمد مالیاتی ما بر تولید ناخالص داخلی جزء کمترین ارقام در دنیا است. هرچه حجم معافیت مالیاتی بر اقتصاد افزایش یابد، فشار بر بخش مشمول مالیاتی بیشتر می‌شود. بخش مشمول مالیاتی این نابرابری اجتماعی را لمس می‌کند و قاعدتا به سمت فرار مالیاتی می‌رود.
وی در ادامه اظهار کرد: در حال حاضر 40 درصد اقتصاد کشور از پرداخت مالیاتی معاف است. اعمال مالیات ارزش افزوده موجب شفافیت اقتصاد می‌شود. در این شرایط ما امیدواریم با برگشت لایحه به کمیسیون اقتصادی تصمیمات بهتری گرفته شود. ما حرف کارشناسی خود را خواهیم زد و جمع‌بندی دولت هم دارد به این سمت می‌رود که حتی اگر شده با مجلس مکاتبه‌ای کند. به علت لزوم اصلاح ساختاری بودجه دولت به این نتیجه رسیده است برخی معافیت‌ها در لایحه مذکور بازنگری شود.
معافیت مناطق آزاد از مالیات ارزش افزوده منطق علمی ندارد
همچنین سید محمد هادی سبحانیان عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی گفت: برخی از نمایندگان مجلس و دولت متفق هستند که به لحاظ کارشناسی معافیت مناطق آزاد از مالیات ارزش افزوده منطق علمی ندارد. برای روشن شدن مساله مثالی بزنم. اگر من در منطقه فقیرنشین تهران غذایی در رستوران بخورم باید مالیات ارزش افزوده بدهم اما اگر در بهترین رستوران کیش غذا بخورم لازم نیست مالیات ارزش افزوده بدهم. این مساله با کدامیک از معیارهای عدالت همخوانی دارد؟! میخواهم این طور جمع بندی کنم علاوه بر همه مبانی علمی وکارشناسی که مطرح شد معافیت مناطق آزاد از مالیات ارزش افزوده تبعیض ناروا و مغایر بند 9 اصل 3 قانون اساسی است.
وی ادامه داد: متأسفانه به دلیل نگاه‌های منطقه‌ای که در عرصه سیاست‌گذاری وجود دارد هر نماینده سعی دارد منطقه خود را در قابل منطقه آزاد یا ویژه قرار دهد. در سال 95 لایحه به مجلس ارسال شد که براساس آن 8 منطقه به لیست مناطق آزاد و 12 منطقه به لیست مناطق ویژه اقتصادی اضافه شد. مجلس در این لایحه تعداد مناطق ویژه اقتصادی را از 12 منطقه به 103 منطقه تبدیل کرد به طوری که شورای نگهبان به دلیل تغییر زیاد لایحه آن را رد کرد. متاسفانه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی قارچ‌گونه در کشور ما رشد کردند و طبق نظر دستگاه‌های نظارتی محلی برای فرار مالیاتی شدند.
